1. Jakie właściwości zdrowotne posiada herbata?

Trzy podstawowe komponenty zawarte w liściach herbacianych to: kofeina, polifenole (często błędnie nazywane taniną) oraz olejki aromatyczne i eteryczne. Za co odpowiada każdy z nich?

Kofeina – w umiarkowanych ilościach stymuluje system nerwowy i wspomaga krążenie. Spożycie kofeiny powoduje powstanie chemicznych substancji stymulujących, które przewodzą impulsy nerwowe do mózgu. Stymulując  pracę serca i układu oddechowego, pomaga w dostarczeniu większej ilości tlenu do mózgu, co powoduje szybszą reakcję, bardziej efektywną pracę mięśni oraz  lepszą koncentrację. Siła tego efektu utrzymuje się od 15 do 45 minut.  Po 6 godzinach połowa kofeiny jest wydalana z naszego organizmu. Oprócz działania stymulującego pracę mózgu, kofeina przyśpiesza proces wydzielania soków trawiennych oraz wydalania, wspomaga perystaltykę jelit i działa moczopędnie, wspomagając pracę nerek. Zawartość kofeiny w herbacie jest niższa niż w kawie (kawa: 50 -180 mg w filiżance, herbata: 8-110mg w filiżance). Jest również odmienna w różnych odmianach herbat i uzależniona od czasu parzenia herbaty: czarna herbata parzona przez 5 minut ma od 25 do110 mg kofeiny w filiżance, natomiast ta parzona przez 3 minuty ma jej tylko od 20 do 40 mg. Dzienne spożycie kofeiny nie mające szkodliwego wpływu na nasze zdrowie jest określone na poziomie 200-250 mg (czyli średnio 4-5 filiżanek herbaty). Badania z ostatnich lat nie potwierdziły związku spożywania kofeiny w napojach ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka trzustki oraz niewydolność mięśnia sercowego.

Olejki aromatyczne i eteryczne są odpowiedzialne za  zapach i aromat herbaty. Substancje te łatwo wyparowują pod wpływem wysokiej temperatury, dlatego herbata trzymana dłuższy czas po zaparzeniu nie jest tak aromatyczna. Olejki te stymulują także proces trawienny i pomagają w emulgowaniu tłuszczy. Herbaty zielone mają więcej olejków eterycznych i aromatycznych niż czarne (ma to związek przede wszystkim z fermentacją, której poddawane są czarne herbaty).

Polifenole są najciekawszym komponentem herbaty i niewątpliwie mają największy wpływ na zdrowie człowieka. Polifenole (istnieje ich około 30) stanowią razem ok. 30% rozpuszczalnych substancji liścia herbacianego. Podczas procesu fermentacji około 40% z nich jest utleniana i tworzy bardziej skomplikowane związki. Po zakończeniu tego procesu herbata zawiera dwa rodzaje polifenoli: utlenione i nieutlenione. Te ostatnie rozpuszczone w wodzie tworzą charakterystyczny cierpki smak herbaty. Ta „cierpkość”  stymuluje ślinianki, w związku z czym herbata doskonale gasi pragnienie. Utlenione zaś odpowiadają za kolor i smak herbaty. Czarna herbata poddawana procesowi fermentacji ma pełniejszy smak i ciemny kolor, natomiast zielona i biała herbata (niefermentowana) jest bardziej cierpka i ma jaśniejszy kolor. Istnieją badania, z których wynikia, że poliflenole mogą mieć działanie przeciwnowotworowe, a lekarstwa przygotowane zna ich bazie są używane w Chinach w leczeniu chronicznej żółtaczki, zapalenia nerek oraz  białaczki.

Herbata jest doskonałym antyoksydantem – co oznacza, że wiąże wolne cząsteczki tlenu znajdujące się w naszym organizmie (tzw. wolne rodniki). Rola wolnego rodnika w naszym organizmie jest bardzo pożyteczna: jest on odpowiedzialny za wiązanie np. wirusów oraz innych szkodliwych substancji, uniemożliwiając w ten sposób ich działanie. Ale gdy ilość wolnych rodników jest zbyt duża, zaczynają się one przyłączać do zdrowych komórek, kolagenu w skórze itp., niszcząc je. To może sprzyjać powstaniu nowotworów, przedwczesnemu starzeniu się itp. W dzisiejszych czasach w pożywieniu, zwłaszcza przetworzonym, tj. poddanym rozmaitej obróbce chemicznej, zawarta jest ogromna ilość wolnych rodników, które mają szkodliwy wpływ na nasze zdrowie. Regularne picie herbaty może zminimalizować negatywne skutki ich działania.

2. Jak często można pić herbatę?

Zalecana ilość herbaty to maksymalnie 5-6 filiżanek dziennie.

3. Czy herbatę można podawać małych dzieciom?

Tak, po 7 miesiącu  życia dzieciom można podawać herbatę żółtą, bezkofeinową, napary ziołowe (niektóre zioła nawet wcześniej - na przykład rumianek lub koper włoski), rooibos oraz napary z suszu owocowego bez ograniczeń (chyba, że wystąpi uczulenie na któryś składnik). Łagodną herbatę zieloną można podawać maluchom po 3 roku życia, ale dopiero  10 min od zaparzenia. 1-2 kubeczki dziennie ma korzystny wpływ na zdrowie dziecka. Zimą może to być także 1 filiżanka herbaty czarnej dziennie (również 10 min po zaparzeniu), którą warto urozmaicić rozgrzewającymi dodatkami.

4. Czy herbata wspomaga odchudzanie? Jeśli tak, to która najlepiej sprawdzi się podczas walki z dodatkowymi kilogramami?

Tak, herbata może wspomagać proces odchudzania. Najlepsze są herbaty zielone, białe i czerwone, zwane inaczej półfermentowanymi (na przykład Oolong lub Pu-erh). Herbata biała przyspiesza procesy metaboliczne, dzięki wysokiej zawartości kofeiny. Herbata zielona ma działanie oczyszczające i pozwala organizmowi wyregulować pracę nerek oraz pozbyć się nadmiaru wody. Herbaty półfermentowane obniżają również poziom cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi oraz rozbijają pierścienie cholesterolowe

5. Która herbata jest lepsza? Z torebki czy liściasta?

Herbata liściasta jest produkowana z liści najwyższej jakości, które nie są ani połamane ani ukruszone. Dzięki temu, że nie jest zamknięta w torebkach możemy sami ocenić jej wygląd, zapach, aromat kolor i strukturę. Nie oznacza to jednak, że herbaty pakowane w saszetki są zawsze gorsze. Te pochodzące od renomowanych producentów mogą być równie dobre - co prawda nie nadają się do ponownego zaparzania, ale korzystanie z nich jest bardziej komfortowe, szczególnie kiedy jesteśmy poza domem.

6. Jak rozpoznać herbatę dobrej jakości?

Tylko górna część krzewu herbacianego nadaje się do robienia herbaty (dwa delikatne listki i kwiat), ewentualnie pączki. Herbata dobrej jakości ma piękny, właściwy do gatunku aromat i własną niepowtarzalną strukturę. Po zaparzaniu aromat ten czujemy także w filiżance. Na świecie jest tak dużo gatunków herbat, że każdemu z nich są przypisane określone standardy dotyczące wyglądu, koloru, struktury, zapachu i aromatu. Należy pamiętać, że herbata jest surowcem dość drogim, dlatego nie należy ufać zapewnieniom niektórych producentów o "niepowtarzalnym smaku i aromacie" herbaty w torebkach w cenie 5 zł za 100 szt.

7. Czy herbata posiada datę ważności? Jak długo może być przechowywana?

Tak, herbata posiada datę ważności. W zależności od gatunku można ją przechowywać około 2 lat od daty produkcji. Co prawda po upływie tego okresu herbata się nie psuje, ale może stracić na swoich walorach smakowych i zapachowych. Warto jednak zaznaczyć, że istnieją herbaty "sezonowane", które są tym droższe, im dłużej leżakują w specjalnych warunkach.

8. Jaki rodzaj herbaty jest najzdrowszy?

Wszystko zależy od pory roku i indywidualnych potrzeb organizmu. Pośród setek rodzajów herbat nie ma lepszych i gorszych. Wszystko jest kwestią indywidualnego smaku, gustu, preferencji, jakości wody i surowca, który został użyty do produkcji herbaty.